Có được thay đổi ý kiến sau khi hòa giải tranh chấp đất đai thành không?

Hiện nay, tranh chấp đất đai diễn ra khá phổ biến. Pháp luật luôn khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc giải quyết qua hòa giải ở cơ sở/UBND cấp xã. Đối với một số loại tranh chấp đất đai, đây là thủ tục bắt buộc.

Trong thực tế, nhiều trường hợp các bên đã ký biên bản hòa giải thành nhưng sau đó lại muốn thay đổi ý kiến sau khi hòa giải tranh chấp đất đai thành.

Điểm mấu chốt: Việc có được thay đổi ý kiến sau hòa giải tranh chấp đất đai hay không và hậu quả pháp lý như thế nào sẽ phụ thuộc vào việc hòa giải đó diễn ra tại đâu: (1) Hòa giải tại Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã hay (2) Hòa giải tại Tòa án.

Bài viết này của Luật sư Đinh Hương sẽ giải đáp chi tiết cả hai trường hợp theo quy định pháp luật hiện hành.

Trường hợp 1: Thay đổi ý kiến sau khi hòa giải thành tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã

Đây là trường hợp phổ biến đối với các tranh chấp đất đai, đặc biệt là tranh chấp “ai là người có quyền sử dụng đất” bắt buộc phải qua hòa giải tại UBND xã trước khi khởi kiện.

Có được thay đổi ý kiến không?

Câu trả lời: CÓ. Pháp luật hiện hành cho phép các bên thay đổi ý kiến, ngay cả sau khi đã lập biên bản hòa giải thành tại UBND cấp xã.

Căn cứ pháp lý và cách thức xử lý khi có thay đổi ý kiến

1. Thời hạn để thay đổi ý kiến: Theo quy định, trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày lập biên bản hòa giải thành.
2. Hình thức thay đổi ý kiến: Các bên tranh chấp phải có ý kiến bằng văn bản về nội dung khác với nội dung đã thống nhất trong biên bản hòa giải thành.
3. Quy trình xử lý của UBND cấp xã (Theo khoản 3 Điều 105 Nghị định 102/2024/NĐ-CP):
   • Khi nhận được ý kiến bằng văn bản trong thời hạn 10 ngày, Chủ tịch UBND cấp xã sẽ tổ chức lại cuộc họp Hội đồng hòa giải.
   • Cuộc họp này nhằm xem xét, giải quyết đối với các ý kiến bổ sung.
   • Sau cuộc họp, Hội đồng phải lập biên bản mới, ghi rõ kết quả là “hòa giải thành” (nếu các bên đạt được thỏa thuận mới) hoặc “hòa giải không thành”.
4. Hậu quả pháp lý nếu kết quả cuối cùng là “Hòa giải không thành”:
   • Nếu hòa giải không thành, hoặc sau khi hòa giải thành mà có ít nhất một bên thay đổi ý kiến (dẫn đến kết quả cuối cùng là hòa giải không thành).
   • UBND cấp xã sẽ lập biên bản hòa giải không thành.
   • UBND cấp xã hướng dẫn các bên tranh chấp gửi đơn đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết tranh chấp tiếp theo (Tòa án nhân dân hoặc UBND cấp có thẩm quyền).

Trường hợp 2: Thay đổi ý kiến sau khi hòa giải thành tại Tòa án

Trường hợp này áp dụng khi vụ việc đã được thụ lý tại Tòa án và các bên tiến hành hòa giải, đối thoại theo Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án 2020.

Có được thay đổi ý kiến không?

Câu trả lời: CÓ, bạn có quyền thay đổi ý kiến.

NHƯNG: Quyền này chỉ có giá trị pháp lý khi bạn thực hiện trước thời điểm Tòa án ra “Quyết định công nhận kết quả hòa giải thành”.

Căn cứ pháp lý và cách thức xử lý khi có thay đổi ý kiến

1. Căn cứ pháp lý: Quy định tại Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án 2020 và Công văn số 196/TANDTC-PC ngày 3/10/2023 của Tòa án nhân dân tối cao.
2. Lý do Tòa án chấp nhận sự thay đổi: Nguyên tắc cốt lõi của hòa giải tại tòa án là sự hoàn toàn tự nguyện (Khoản 3 Điều 33 Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án). Khi một bên thay đổi ý kiến hoặc không đồng ý, điều đó cho thấy thỏa thuận không còn giữ được tính tự nguyện ban đầu.
3. Hậu quả pháp lý khi thay đổi ý kiến (trước khi Tòa ra quyết định):
   • Nếu Tòa án chưa ra quyết định công nhận mà một trong các bên có yêu cầu thay đổi thỏa thuận hoặc yêu cầu không công nhận (tức là rút lại thỏa thuận).
   • Tòa án sẽ KHÔNG ra quyết định công nhận kết quả hòa giải thành.
   • Thẩm phán sẽ ra quyết định không công nhận kết quả hòa giải thành, nêu rõ lý do.
   • Sau đó, Thẩm phán chuyển quyết định, biên bản và tài liệu kèm theo để Tòa án tiếp tục giải quyết vụ việc theo thủ tục tố tụng (xét xử) thông thường.

Phân biệt giá trị pháp lý của “Biên bản” và “Quyết định”

• Biên bản ghi nhận kết quả hòa giải thành (lập tại buổi hòa giải):
  • Biên bản này được lập ngay sau khi các bên đạt được thỏa thuận.
  • Bản thân biên bản này CHƯA có giá trị pháp lý ngay lập tức để ràng buộc các bên.
• Quyết định công nhận kết quả hòa giải thành (do Tòa án ban hành):
  • Tòa án có 15 ngày kể từ ngày nhận biên bản để xem xét ra quyết định.
  • Chỉ khi Tòa án ra Quyết định này, kết quả hòa giải mới chính thức có giá trị pháp lý (có hiệu lực thi hành) và ràng buộc các bên.

Điều kiện để Tòa án ra Quyết định công nhận kết quả hòa giải thành

(Căn cứ Điều 33 Luật Hòa Giải, Đối Thoại tại Tòa Án 2020) Tòa án chỉ công nhận khi có đủ các điều kiện sau:

• Các bên tham gia có đầy đủ năng lực hành vi dân sự.
• Các bên là người có quyền, nghĩa vụ đối với nội dung thỏa thuận.
• Nội dung thỏa thuận là hoàn toàn tự nguyện, không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội, không nhằm trốn tránh nghĩa vụ.
• Trường hợp thuận tình ly hôn: Phải có đầy đủ nội dung về ly hôn, chia tài sản, trông nom, nuôi dưỡng con; bảo đảm quyền lợi hợp pháp của vợ, chồng, con.
• Trường hợp nội dung liên quan đến quyền, nghĩa vụ của người thứ ba: Phải được người đó đồng ý bằng văn bản.
• Trường hợp chỉ giải quyết một phần tranh chấp: Nội dung thỏa thuận không được liên quan đến các phần khác của tranh chấp.

Tóm tắt 2 trường hợp

1. Nếu hòa giải thành tại UBND cấp xã: Bạn có quyền thay đổi ý kiến. Bạn phải gửi ý kiến bằng văn bản trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày lập biên bản. UBND sẽ họp lại và có thể ra biên bản hòa giải không thành, sau đó hướng dẫn bạn đến cơ quan có thẩm quyền khác.
2. Nếu hòa giải thành tại Tòa án: Bạn có quyền thay đổi ý kiến. Bạn phải thông báo cho Tòa án trước khi Thẩm phán ra “Quyết định công nhận kết quả hòa giải thành”. Tòa án sẽ không công nhận và vụ án sẽ được đưa ra xét xử.

Lời khuyên của Luật sư

Hòa giải tranh chấp đất đai dựa trên sự tự nguyện. Trước khi ký vào bất kỳ biên bản hòa giải thành nào (dù ở xã hay ở Tòa án), bạn cần đọc kỹ, suy nghĩ thấu đáo về quyền lợi và nghĩa vụ của mình.

Nếu có bất kỳ điều gì chưa rõ hoặc cảm thấy bị ép buộc, bạn có quyền không đồng ý.

Do tranh chấp đất đai rất phức tạp, khi có vướng mắc, bạn nên tìm đến Luật sư để được tư vấn pháp lý.

Dịch vụ Luật sư hỗ trợ giải quyết tranh chấp đất đai (Tham khảo)

Nếu bạn cần sự hỗ trợ chuyên môn để bảo vệ quyền lợi của mình trong các vụ kiện tụng đất đai, Luật sư Đinh Hương có thể giúp đỡ:

• Đưa ra chiến lược giải quyết tranh chấp.
• Xác định Tòa án/cơ quan có thẩm quyền.
• Soạn thảo đơn khởi kiện, hồ sơ vụ việc.
• Tham vấn, hỗ trợ xuyên suốt quá trình giải quyết.
• Nhận ủy quyền làm việc với cơ quan chức năng.
• Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp trước cơ quan tố tụng.
• Tư vấn thi hành án khi bản án có hiệu lực.

Đừng để việc thay đổi ý kiến sau khi hòa giải tranh chấp đất đai thành làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bạn. Hãy liên hệ với tôi để được tư vấn kịp thời.