Thu hồi đất và trưng dụng đất đều là các hoạt động mà Nhà nước can thiệp vào quyền sử dụng đất của người dân, tuy nhiên bản chất, mục đích và hậu quả pháp lý hoàn toàn khác nhau. Thực tế cho thấy, nhiều người dân, thậm chí cả những người đang học luật, vẫn còn nhầm lẫn giữa hai khái niệm này, dẫn đến việc không nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình khi đối mặt với quyết định từ cơ quan nhà nước.
Bài viết này của Luật sư Đinh Hương sẽ cung cấp một cái nhìn toàn diện, chi tiết và cập nhật nhất để so sánh và phân biệt rõ ràng hai thuật ngữ pháp lý quan trọng này, giúp bạn đọc bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
Để phân biệt, trước hết chúng ta cần hiểu đúng định nghĩa của từng khái niệm theo quy định của pháp luật đất đai.
Theo Khoản 35 Điều 3 Luật Đất đai 2024, thu hồi đất là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành quyết định thu lại quyền sử dụng đất của người sử dụng đất hoặc thu lại đất đang được Nhà nước giao quản lý.
Cần nhấn mạnh rằng, hoạt động này làm chấm dứt vĩnh viễn quyền sử dụng đất của cá nhân, hộ gia đình, tổ chức đối với phần diện tích đất bị thu hồi.
Theo Điều 112 Luật Đất đai 2024, trưng dụng đất là việc Nhà nước tạm thời sử dụng đất của người sử dụng đất trong một khoảng thời gian nhất định để phục vụ mục đích công cộng, khẩn cấp. Đây là việc Nhà nước sử dụng có thời hạn tài sản của tổ chức, cá nhân, hộ gia đình thông qua một quyết định hành chính trong trường hợp thật sự cần thiết.
Khác với thu hồi, hoạt động trưng dụng đất không làm chấm dứt quyền sử dụng đất của người dân.
Để có cái nhìn trực quan và dễ hiểu nhất, tôi đã tổng hợp các tiêu chí so sánh cốt lõi giữa hai hình thức này trong bảng dưới đây:
| Tiêu chí | THU HỒI ĐẤT | TRƯNG DỤNG ĐẤT |
| Căn cứ pháp lý | – Luật Đất đai 2013, Luật Đất đai 2024 – Nghị định 43/2014/NĐ-CP – Nghị định 47/2014/NĐ-CP | – Luật Đất đai 2013, Luật Đất đai 2024 – Luật trưng mua, trưng dụng tài sản 2008 – Nghị định 43/2014/NĐ-CP |
| Mục đích & Căn cứ | – Vì mục đích quốc phòng, an ninh. – Phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. – Do vi phạm pháp luật về đất đai. – Do chấm dứt việc sử dụng đất, tự nguyện trả lại đất, có nguy cơ đe dọa tính mạng con người. | Chỉ trong trường hợp thật cần thiết để thực hiện: – Nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. – Trong tình trạng chiến tranh, tình trạng khẩn cấp. – Phòng, chống thiên tai, dịch bệnh. |
| Hậu quả pháp lý | Chấm dứt vĩnh viễn quyền sử dụng đất của người sử dụng. | Không làm chấm dứt quyền sử dụng đất. Người sử dụng đất sẽ được hoàn trả lại đất sau khi hết thời hạn trưng dụng. |
| Thời hạn | Vô thời hạn. | Có thời hạn: – Không quá 30 ngày kể từ khi quyết định có hiệu lực. – Được gia hạn 1 lần nhưng không quá 30 ngày. – Trong tình trạng chiến tranh, khẩn cấp: Từ ngày ra quyết định đến không quá 30 ngày kể từ ngày bãi bỏ tình trạng đó. |
| Thẩm quyền | – Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. – Ủy ban nhân dân cấp huyện. – UBND cấp tỉnh có thể ủy quyền cho UBND cấp huyện trong một số trường hợp. | – Bộ trưởng các Bộ: Quốc phòng, Công an, Giao thông vận tải, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Y tế, Công Thương, Tài nguyên và Môi trường. – Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. – Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện. Lưu ý: Người có thẩm quyền trưng dụng đất không được phân cấp thẩm quyền. |
| Cách thức thực hiện | Cơ quan có thẩm quyền ra quyết định hành chính bằng văn bản. | – Ra quyết định hành chính bằng văn bản. – Trường hợp khẩn cấp: Có thể quyết định bằng lời nói, nhưng phải có giấy xác nhận ngay tại thời điểm trưng dụng và được văn bản hóa trong vòng 48 giờ. |
| Bồi thường | – Có thể được bồi thường hoặc không (tùy trường hợp). – Các trường hợp không được bồi thường được quy định cụ thể (ví dụ: do vi phạm pháp luật). – Hình thức: Bằng tiền, đất ở, hoặc nhà ở tái định cư. | Luôn được bồi thường nếu gây ra thiệt hại (về tài sản, cây trồng, thu nhập bị mất…). |
Việc phân biệt này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi của người sử dụng đất. Nếu bạn đang đối mặt với một trong hai tình huống trên và cần sự tư vấn pháp lý luật đất đai chuyên sâu về trình tự thủ tục hay chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Luật sư Đinh Hương sẵn sàng hỗ trợ bạn.
Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến mà tôi thường nhận được liên quan đến vấn đề thu hồi và trưng dụng đất.
Qua những phân tích trên, có thể tóm gọn lại sự khác biệt cốt lõi: Thu hồi đất là quyết định vĩnh viễn vì mục đích an ninh, quốc phòng và phát triển kinh tế-xã hội lâu dài. Ngược lại, trưng dụng đất là một biện pháp tạm thời để giải quyết các tình huống khẩn cấp.
Việc hiểu rõ hai khái niệm này giúp người sử dụng đất nhận thức được chính xác quyền lợi và nghĩa vụ của mình, từ đó có cơ sở để làm việc với cơ quan nhà nước và bảo vệ tài sản của mình một cách hợp pháp.
Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của mình không bị xâm phạm, việc tìm đến sự tư vấn của một luật sư am hiểu về pháp luật đất đai là vô cùng cần thiết. Hãy liên hệ với Luật sư Đinh Hương để được tư vấn và hỗ trợ kịp thời trong các vụ việc liên quan đến đất đai, từ thủ tục hành chính đến giải quyết tranh chấp tại Tòa án.
