Hướng dẫn làm thủ tục thừa kế đất đai không có di chúc chuẩn và đúng pháp luật

Khi một người qua đời nhưng không để lại di chúc, việc phân chia di sản, đặc biệt là tài sản có giá trị lớn như đất đai, thường trở nên phức tạp và dễ phát sinh mâu thuẫn. Với kinh nghiệm nhiều năm tư vấn pháp luật về thừa kế, tôi, Luật sư Đinh Hương, nhận thấy rằng nhiều gia đình gặp khó khăn do không nắm rõ quy trình pháp lý.

Bài viết này sẽ cung cấp một hướng dẫn chi tiết, đầy đủ về thủ tục thừa kế đất đai không có di chúc, giúp quý vị hiểu rõ quyền lợi của mình và thực hiện các bước cần thiết một cách chính xác, hợp pháp.

Thừa kế đất đai không có di chúc là gì?

Thừa kế đất đai không có di chúc là trường hợp một người có quyền sử dụng đất (và tài sản gắn liền với đất) qua đời mà không để lại di chúc, hoặc có di chúc nhưng di chúc đó không hợp pháp. Trong tình huống này, toàn bộ di sản của người đã mất sẽ được phân chia thừa kế theo pháp luật.

Theo quy định tại Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, việc thừa kế theo pháp luật được áp dụng trong các trường hợp sau:

• Người mất không để lại di chúc.
• Di chúc của người mất không hợp pháp.
• Những người được chỉ định hưởng thừa kế trong di chúc đều đã qua đời trước hoặc cùng thời điểm với người lập di chúc.
• Cơ quan, tổ chức được hưởng di sản theo di chúc không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
• Những người được hưởng thừa kế theo di chúc nhưng không có quyền hưởng hoặc từ chối nhận di sản.

Ai được hưởng thừa kế đất đai khi không có di chúc?

Khi không có di chúc, pháp luật quy định việc phân chia di sản dựa trên nguyên tắc hàng thừa kế. Điều 651 Bộ luật Dân sự 2015 đã quy định rất rõ về các hàng thừa kế, theo thứ tự ưu tiên như sau:

• Hàng thừa kế thứ nhất: Bao gồm vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người đã mất.
• Hàng thừa kế thứ hai: Bao gồm ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người đã mất; và cháu ruột gọi người đã mất là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại.
• Hàng thừa kế thứ ba: Bao gồm cụ nội, cụ ngoại; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; cháu ruột gọi người đã mất là bác, chú, cậu, cô, dì; chắt ruột gọi người đã mất là cụ nội, cụ ngoại.

Nguyên tắc phân chia như sau:

1. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
2. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn bất kỳ ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Một trường hợp đặc biệt cần lưu ý là thừa kế thế vị (Điều 652 Bộ luật Dân sự 2015). Nếu con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng thời điểm với người đó, thì cháu sẽ được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống.

Xem tất cả thông tin về Luật thừa kế đất đai để hiểu rõ hơn.

Hướng dẫn thủ tục thừa kế đất đai không có di chúc

Quy trình này về cơ bản gồm hai bước chính: thực hiện thủ tục công chứng để phân chia di sản và sau đó đăng ký cập nhật tên người thừa kế trên Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Bước 1: Thủ tục khai nhận di sản thừa kế tại văn phòng công chứng

Mục đích của bước này là để tất cả những người thừa kế cùng lập một văn bản chính thức, có thể là văn bản thỏa thuận phân chia di sản (nếu có sự thống nhất về việc ai hưởng bao nhiêu) hoặc văn bản khai nhận di sản (nếu tất cả cùng nhận chung hoặc chỉ có một người nhận).

Để thực hiện, quý vị cần chuẩn bị bộ hồ sơ đầy đủ và nộp tại văn phòng công chứng nơi có đất. Hồ sơ bao gồm:

• Giấy tờ tùy thân: Căn cước công dân/Chứng minh nhân dân hoặc Hộ chiếu của tất cả những người thừa kế.
• Giấy chứng tử của người để lại di sản.
• Giấy tờ chứng minh quan hệ: Giấy chứng nhận kết hôn (của vợ/chồng), giấy khai sinh (của con cái), sổ hộ khẩu… để xác định các đồng thừa kế.
• Giấy tờ về tài sản: Bản gốc Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở (Sổ đỏ, Sổ hồng).
• Văn bản từ chối nhận di sản (nếu có người không muốn nhận tài sản).

Sau khi nhận đủ hồ sơ, công chứng viên sẽ tiến hành niêm yết công khai thông báo về việc khai nhận di sản tại trụ sở UBND cấp xã nơi người đã mất có hộ khẩu thường trú cuối cùng. Thời gian niêm yết là 15 ngày.

Kết thúc thời gian niêm yết, nếu không có bất kỳ tranh chấp hay khiếu nại nào, tất cả các đồng thừa kế sẽ cùng đến văn phòng công chứng để ký vào văn bản thỏa thuận phân chia hoặc văn bản khai nhận di sản.

Việc chuẩn bị hồ sơ và làm việc với cơ quan công chứng có thể khá phức tạp. Để đảm bảo hồ sơ đầy đủ, hợp lệ và quá trình công chứng diễn ra thuận lợi, quý vị có thể liên hệ với tôi, Luật sư Đinh Hương, để được tư vấn và hỗ trợ soạn thảo các văn bản pháp lý cần thiết.

0789 70 88 33

Bước 2: Thủ tục đăng ký sang tên trên giấy chứng nhận (sổ đỏ)

Sau khi có văn bản công chứng, bước tiếp theo là thực hiện thủ tục đăng ký biến động đất đai để cập nhật tên của người nhận thừa kế lên Sổ đỏ.

• Cơ quan thực hiện: Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai cấp huyện nơi có bất động sản.
• Hồ sơ cần chuẩn bị:
  • Đơn đăng ký biến động đất đai (theo Mẫu số 09/ĐK).
  • Bản gốc Giấy chứng nhận đã cấp.
  • Văn bản khai nhận hoặc thỏa thuận phân chia di sản đã được công chứng.
  • Giấy tờ tùy thân của người nhận thừa kế.
  • Các giấy tờ chứng minh đã hoàn thành nghĩa vụ tài chính (tờ khai và thông báo nộp lệ phí trước bạ, thuế TNCN).
• Thời gian giải quyết: Theo quy định, không quá 10 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

Các loại thuế, phí phải nộp khi làm thủ tục thừa kế đất đai

Đây là vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Về cơ bản, sẽ có các khoản sau:

• Lệ phí trước bạ: Tính bằng 0.5% x Giá trị quyền sử dụng đất (theo bảng giá đất của nhà nước).
• Thuế thu nhập cá nhân (TNCN): Mức thuế suất là 10% trên phần giá trị di sản vượt 10 triệu đồng.
• Phí công chứng và các khoản phí khác.

Quan trọng: Pháp luật có quy định miễn Lệ phí trước bạ và Thuế TNCN đối với các trường hợp thừa kế giữa những người có quan hệ huyết thống, gia đình thân thiết sau đây:

• Giữa vợ với chồng.
• Giữa cha đẻ, mẹ đẻ với con đẻ; cha nuôi, mẹ nuôi với con nuôi.
• Giữa cha chồng, mẹ chồng với con dâu; cha vợ, mẹ vợ với con rể.
• Giữa ông nội, bà nội với cháu nội; ông ngoại, bà ngoại với cháu ngoại.
• Giữa anh, chị, em ruột với nhau.

Như vậy, nếu việc thừa kế đất đai diễn ra giữa các đối tượng trên thì sẽ được miễn hoàn toàn hai khoản thuế, phí lớn nhất.

Xem chi tiết: Thuế thừa kế đất đai

Giải đáp các câu hỏi thường gặp