Chào độc giả, tôi là Luật sư Đinh Hương, người đã có hơn một thập kỷ kinh nghiệm đồng hành cùng thân chủ giải quyết các vấn đề pháp lý, đặc biệt là trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Một trong những băn khoăn mà tôi thường gặp là liệu “ly hôn thuận tình có được vắng mặt tại Tòa án hay không”. Đây là câu hỏi phổ biến nhưng ẩn chứa nhiều nhầm lẫn trong thực tế.
Hôm nay, tôi sẽ làm rõ vấn đề này dựa trên quy định pháp luật hiện hành và kinh nghiệm thực tiễn của mình.
Ly hôn thuận tình – Hiểu đúng khái niệm và vấn đề vắng mặt
Trước hết, chúng ta cần hiểu đúng về ly hôn thuận tình. Ly hôn thuận tình là trường hợp hai bên vợ chồng cùng tự nguyện yêu cầu chấm dứt quan hệ hôn nhân. Hai bên đã đạt được thỏa thuận về việc chia tài sản (hoặc không yêu cầu Tòa án giải quyết) và quan trọng nhất là đã thỏa thuận được về việc trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con chung trên cơ sở bảo đảm quyền lợi chính đáng của vợ và con. Ưu điểm nổi bật của thủ tục này là sự nhanh gọn, ít tốn kém và giảm thiểu căng thẳng so với ly hôn đơn phương.
Tuy nhiên, có một điểm mấu chốt mà nhiều người chưa nắm rõ: Ly hôn thuận tình CÓ BẮT BUỘC phải ra Tòa án không? Câu trả lời dứt khoát là: CÓ. Quan hệ hôn nhân chỉ thực sự chấm dứt khi Tòa án có thẩm quyền ra Quyết định công nhận thuận tình ly hôn có hiệu lực pháp luật.
Lý do Tòa án cần can thiệp là để kiểm tra sự tự nguyện ly hôn thực sự của hai bên. Đồng thời, Tòa án có trách nhiệm thẩm định tính hợp pháp của các thỏa thuận về con cái và tài sản (nếu có), nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng của các bên theo quy định của pháp luật.
Chính vì sự cần thiết của sự kiểm tra, thẩm định này, vấn đề “Ly hôn thuận tình vắng mặt” – tức là liệu có thể “thuận tình” mà không cần bất kỳ bên nào hoặc cả hai bên có mặt tại Tòa án – trở thành một câu hỏi lớn cần được giải đáp thấu đáo. Bài viết này của tôi sẽ đi sâu làm rõ điều này.
Quy định pháp luật về sự có mặt khi ly hôn thuận tình
Các căn cứ pháp lý chính điều chỉnh vấn đề này bao gồm Luật Hôn nhân và Gia đình 2014 (đặc biệt là Điều 55 quy định về thuận tình ly hôn) và Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (với các quy định về giải quyết việc dân sự, thủ tục hòa giải, phiên họp giải quyết việc dân sự).
Theo quy định, sự có mặt của các đương sự (vợ và chồng) là cần thiết tại Tòa án trong các giai đoạn sau:
- Tại giai đoạn nộp hồ sơ và thụ lý: Mặc dù có thể nộp đơn và giấy tờ qua bưu điện, Tòa án thường sẽ yêu cầu các bên có mặt khi nộp để kiểm tra thông tin ban đầu và hướng dẫn thủ tục.
- Tại phiên hòa giải: Đây là giai đoạn BẮT BUỘC trong thủ tục ly hôn thuận tình (trừ trường hợp không hòa giải được theo luật định). Cả hai bên cần có mặt để:
- Tòa án/Thẩm phán kiểm tra lại sự tự nguyện ly hôn của hai bên.
- Hai bên xác nhận lại các thỏa thuận về con chung, tài sản.
- Tòa án giải thích pháp luật liên quan.
- Mục đích chính của phiên hòa giải là hàn gắn, đoàn tụ nếu còn khả năng.
- Tại phiên họp giải quyết việc yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn: Sau khi hòa giải đoàn tụ không thành, Tòa án sẽ mở phiên họp này. Cả hai bên vẫn cần có mặt để xác nhận lại lần cuối cùng ý chí ly hôn và các thỏa thuận trước khi Tòa án ra Quyết định công nhận thuận tình ly hôn.
Như vậy, có thể thấy, pháp luật đề cao sự hiện diện của cả hai bên trong quá trình giải quyết ly hôn thuận tình để đảm bảo tính tự nguyện và sự rõ ràng của các thỏa thuận.
Hậu quả pháp lý khi một bên vắng mặt trong ly hôn thuận tình
Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định rõ về sự có mặt của đương sự trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự, bao gồm cả ly hôn thuận tình. Hậu quả pháp lý khi một bên (hoặc cả hai) vắng mặt phụ thuộc vào việc họ có được triệu tập hợp lệ hay không và có lý do chính đáng hay không.
- Vắng mặt lần thứ nhất (đã được Tòa án triệu tập hợp lệ): Tòa án sẽ HOÃN phiên hòa giải hoặc HOÃN phiên họp giải quyết việc dân sự. Tòa án sẽ thông báo lịch mở lại phiên tiếp theo cho các bên.
- Vắng mặt lần thứ hai (đã được Tòa án triệu tập hợp lệ) VÀ không có đơn đề nghị giải quyết vắng mặt VÀ không có lý do vắng mặt chính đáng: Trong trường hợp này, Tòa án sẽ coi việc đương sự vắng mặt là TỪ BỎ yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn của mình. Hậu quả là Tòa án sẽ ra Quyết định ĐÌNH CHỈ giải quyết việc yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn.
Ý nghĩa của việc đình chỉ giải quyết là hồ sơ yêu cầu thuận tình ly hôn của bạn sẽ bị dừng lại hoàn toàn. Quan hệ hôn nhân của hai bạn vẫn chưa chấm dứt về mặt pháp luật. Nếu muốn ly hôn, bạn sẽ phải nộp lại hồ sơ từ đầu.
- Trường hợp có “Đơn đề nghị giải quyết vắng mặt”: Đây là đơn xin Tòa án cho phép mình vắng mặt tại phiên họp/phiên tòa nhưng vẫn yêu cầu Tòa án giải quyết. Trong ly hôn thuận tình, việc có đơn này có thể được Tòa án xem xét nếu lý do vắng mặt là chính đáng (ví dụ: ốm đau, công tác đột xuất không thể hoãn,…). TUY NHIÊN, Tòa án vẫn có quyền yêu cầu đương sự có mặt ít nhất 01 lần để xác nhận sự tự nguyện và chữ ký trong đơn.
Khả năng Tòa án chấp nhận giải quyết thuận tình ly hôn khi MỘT BÊN VẮNG MẶT HOÀN TOÀN trong tất cả các giai đoạn then chốt là rất thấp. Tòa án cần đảm bảo đúng bản chất “thuận tình” và sự tự nguyện thực sự của cả hai bên. Nếu việc vắng mặt khiến Tòa án không thể xác định đầy đủ sự tự nguyện và các thỏa thuận, họ hoàn toàn có thể quyết định đình chỉ giải quyết.
“Ly hôn thuận tình vắng mặt” theo cách hiểu thông thường – Hướng giải quyết thực tế
Thực tế, việc một bên vắng mặt thường khiến thủ tục ly hôn thuận tình trở nên khó khăn bởi pháp luật đề cao sự có mặt để xác minh ý chí và thỏa thuận. Việc vắng mặt có thể khiến Tòa án nghi ngờ về sự “thuận tình” thực sự hoặc khả năng thi hành thỏa thuận.
Dưới đây là các tình huống thường gặp khi một bên vắng mặt và hướng xử lý phù hợp:
- Tình huống 1: Hai bên vẫn đồng ý ly hôn và các thỏa thuận, nhưng một bên không thể có mặt theo lịch triệu tập của Tòa án.
- Cách 1 (Lý tưởng): Liên hệ ngay với Tòa án để xin hoãn phiên, trình bày lý do vắng mặt chính đáng và đề xuất lịch khác phù hợp hơn. Cố gắng sắp xếp thời gian để có mặt theo yêu cầu của Tòa án, dù chỉ 01 lần để xác nhận.
- Cách 2 (Nếu không thể có mặt): Làm đơn đề nghị giải quyết vắng mặt, nêu rõ lý do chính đáng kèm theo tài liệu chứng minh (nếu có). Tuy nhiên, cần chuẩn bị tâm lý cho khả năng Tòa án vẫn yêu cầu có mặt hoặc sẽ đình chỉ nếu việc vắng mặt cản trở quá trình xác minh.
- Tình huống 2: Ban đầu là thuận tình, nhưng sau đó một bên “mất tích”, không liên lạc được hoặc cố tình né tránh không ra Tòa án.
- Lúc này, quan hệ đã không còn là “thuận tình” về mặt tố tụng nữa. Hướng giải quyết BẮT BUỘC là chuyển sang thủ tục Ly hôn ĐƠN PHƯƠNG Vắng Mặt.
- Trong trường hợp này, người còn lại sẽ làm đơn khởi kiện ly hôn đơn phương. Thủ tục này phức tạp và kéo dài hơn nhiều so với thuận tình. Tòa án sẽ tiến hành xác minh địa chỉ của người vắng mặt. Nếu không tìm thấy địa chỉ hoặc người đó cố tình vắng mặt sau khi đã được triệu tập hợp lệ, Tòa án sẽ giải quyết vắng mặt họ theo quy định riêng cho vụ án dân sự (Điều 227, Điều 228 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015). Hồ sơ lúc này cần bổ sung các giấy tờ chứng minh việc bạn đã cố gắng tìm kiếm, xác minh địa chỉ của người vắng mặt.
Phân biệt rõ ly hôn thuận tình và Ly hôn đơn phương vắng mặt
Để tránh nhầm lẫn, tôi xin phân biệt rõ hai trường hợp này:
- Ly hôn thuận tình: Cả hai vợ chồng cùng có nguyện vọng ly hôn, cùng thỏa thuận được tất cả các vấn đề và cùng nộp đơn yêu cầu Tòa án công nhận. Việc vắng mặt không có lý do chính đáng hoặc không có đơn đề nghị giải quyết vắng mặt hợp lệ (và được Tòa chấp thuận) có thể dẫn đến đình chỉ giải quyết.
- Ly hôn đơn phương vắng mặt: Chỉ một bên có nguyện vọng ly hôn, bên kia không đồng ý, vắng mặt hoặc không hợp tác. Tòa án sẽ giải quyết dựa trên yêu cầu của một bên và các chứng cứ có trong hồ sơ. Tòa án có thể Tuyên xử vắng mặt bên kia nếu đủ điều kiện luật định (đã triệu tập hợp lệ, có đơn xin xét xử vắng mặt của nguyên đơn hoặc có lý do vắng mặt chính đáng).
Thủ tục và hồ sơ khi giải quyết vấn đề vắng mặt trong ly hôn
Hồ sơ chung cho ly hôn thuận tình (dù có hay không có yếu tố vắng mặt) bao gồm:
- Đơn yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn (theo mẫu của Tòa án).
- Giấy chứng nhận kết hôn (bản chính).
- Chứng minh nhân dân/Căn cước công dân của cả hai vợ chồng (bản sao chứng thực).
- Giấy khai sinh của con (bản sao chứng thực, nếu có con chung).
- Sổ hộ khẩu (bản sao chứng thực).
- Giấy tờ về tài sản chung (nếu có và yêu cầu chia, bản sao).
- Thỏa thuận về con, tài sản (nếu có thỏa thuận riêng).
Hồ sơ bổ sung hoặc lưu ý khi có yếu tố vắng mặt:
- Trong trường hợp thuận tình, nhưng vắng mặt có lý do chính đáng và có xin phép: Cần nộp đơn xin hoãn phiên hòa giải/phiên họp, đơn đề nghị giải quyết vắng mặt (nếu Tòa án xem xét), và tài liệu chứng minh lý do vắng mặt (ví dụ: giấy khám sức khỏe, quyết định công tác đột xuất…).
- Trong trường hợp chuyển sang ly hôn đơn phương vắng mặt: Nộp đơn khởi kiện ly hôn đơn phương thay vì đơn thuận tình. Cần bổ sung các tài liệu chứng minh việc bên kia vắng mặt, không liên lạc được hoặc cố tình né tránh (ví dụ: xác nhận của công an khu vực về nơi cư trú, chứng cứ về việc bạn đã cố gắng tìm kiếm/liên lạc…).
Thời gian giải quyết và án phí liên quan đến vắng mặt
- Thời gian giải quyết:
- Ly hôn thuận tình (có sự hợp tác đầy đủ): Thường khoảng 02 đến 03 tháng.
- Ly hôn thuận tình (có vắng mặt, dẫn đến hoãn): Thời gian sẽ kéo dài hơn do Tòa án phải mở lại các phiên.
- Ly hôn đơn phương vắng mặt: Thủ tục này thường kéo dài đáng kể, có thể từ 04 đến 06 tháng hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào việc xác minh địa chỉ của người vắng mặt, việc tống đạt văn bản của Tòa án và sự phức tạp của vụ việc.
- Án phí:
- Án phí ly hôn thuận tình (không có tranh chấp tài sản): Mức cố định (ví dụ: 300.000 VNĐ). (Lưu ý: Cần kiểm tra lại mức án phí hiện hành theo quy định mới nhất của pháp luật).
- Án phí ly hôn đơn phương: Bao gồm mức cố định cộng thêm phần trăm giá trị tài sản tranh chấp (nếu có yêu cầu chia tài sản).
Việc một bên vắng mặt không làm thay đổi mức án phí cơ bản của loại hình ly hôn, nhưng có thể phát sinh thêm các chi phí khác liên quan đến việc xác minh, tống đạt văn bản trong trường hợp ly hôn đơn phương vắng mặt.
Lời khuyên từ Luật sư Đinh Hương
Với kinh nghiệm của mình, tôi có một vài lời khuyên chân thành dành cho bạn:
- Ưu tiên sự có mặt: Nếu bạn đang tiến hành ly hôn thuận tình, hãy cố gắng hết sức để có mặt theo yêu cầu triệu tập của Tòa án. Sự hiện diện của cả hai bên là yếu tố quan trọng nhất giúp thủ tục diễn ra nhanh chóng và thuận lợi.
- Thông báo kịp thời cho Tòa án: Nếu vì lý do bất khả kháng mà bạn không thể có mặt tại Tòa, hãy thông báo ngay lập tức cho Tòa án và nộp đơn xin phép vắng mặt kèm theo lý do chính đáng.
- Đánh giá tình hình thực tế: Nếu mối quan hệ đã không còn sự hợp tác, một bên cố tình né tránh hoặc không thể liên lạc được, bạn nên cân nhắc chuyển sang thủ tục ly hôn đơn phương ngay từ đầu. Việc cố gắng theo đuổi ly hôn thuận tình khi đối phương không thiện chí sẽ chỉ làm mất thêm thời gian và công sức của bạn.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Các vấn đề pháp lý liên quan đến ly hôn, đặc biệt khi có yếu tố vắng mặt, thường khá phức tạp. Việc tìm kiếm sự tư vấn từ một luật sư chuyên về hôn nhân gia đình là vô cùng cần thiết. Luật sư có thể giúp bạn hiểu rõ tình huống của mình, chuẩn bị hồ sơ chính xác, và đưa ra chiến lược phù hợp nhất để bảo vệ quyền lợi của bạn. Luật sư có thể hỗ trợ bạn thực hiện các công việc như nộp hồ sơ, nhận kết quả thay mặt bạn (theo ủy quyền), nhưng cần lưu ý rằng luật sư không thể thay mặt bạn tham gia phiên hòa giải hoặc phiên họp giải quyết việc thuận tình ly hôn tại Tòa án vì đây là quyền nhân thân.
Tóm lại, ly hôn thuận tình về bản chất đòi hỏi sự có mặt và hợp tác của cả hai bên vợ chồng tại Tòa án. Việc một bên vắng mặt mà không có lý do chính đáng và không tuân thủ quy định của Tòa án sẽ dẫn đến hậu quả pháp lý là hồ sơ bị đình chỉ giải quyết.
Khái niệm “Ly hôn thuận tình vắng mặt” theo nghĩa một bên hoàn toàn không cần làm gì mà vẫn có thể ly hôn thuận lợi là không đúng với quy định pháp luật hiện hành.
Khi gặp phải tình huống có yếu tố vắng mặt, điều quan trọng là bạn cần xác định rõ nguyên nhân của sự vắng mặt đó: là do bất khả kháng tạm thời hay là sự thiếu thiện chí, không hợp tác, né tránh của đối phương. Từ đó, bạn sẽ có hướng xử lý phù hợp: hoặc là nộp đơn xin phép vắng mặt có lý do chính đáng, hoặc là chấp nhận chuyển sang thủ tục ly hôn đơn phương vắng mặt.
Dù trong trường hợp nào, tôi luôn khuyên bạn nên tìm hiểu kỹ các quy định pháp luật hoặc tốt nhất là tham vấn ý kiến của chuyên gia pháp lý. Một luật sư giỏi sẽ giúp bạn đi đúng hướng, tiết kiệm thời gian, công sức và đảm bảo quyền lợi hợp pháp của bạn trong quá trình giải quyết ly hôn.
Hy vọng bài viết này của Luật sư Đinh Hương đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích và giải đáp được các thắc mắc về vấn đề ly hôn thuận tình khi có yếu tố vắng mặt. Nếu có bất kỳ câu hỏi nào khác, đừng ngần ngại liên hệ với tôi để được tư vấn chi tiết hơn.
