Hủy bỏ quyết định thu hồi đất là gì? Căn cứ, thẩm quyền và thủ tục chi tiết nhất

Khi nhận được quyết định thu hồi đất từ cơ quan nhà nước, không ít người dân rơi vào tình trạng hoang mang, lo lắng, đặc biệt là khi cho rằng quyết định đó không hợp tình, hợp lý hoặc có dấu hiệu trái pháp luật. Việc hiểu rõ các quy định của pháp luật về hủy bỏ quyết định thu hồi đất là chìa khóa quan trọng để mỗi cá nhân, gia đình có thể tự bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của mình.

Trong bài viết này, với kinh nghiệm nhiều năm tư vấn trong lĩnh vực đất đai, tôi sẽ làm rõ các căn cứ pháp lý, xác định đúng cơ quan có thẩm quyền và hướng dẫn chi tiết các bước thủ tục cần thiết để bạn có thể thực hiện việc yêu cầu hủy bỏ một quyết định thu hồi đất.

Phân biệt “hủy bỏ quyết định thu hồi đất” và “thu hồi lại quyết định thu hồi đất”

Trước khi đi vào chi tiết, điều quan trọng là phải phân biệt rõ hai khái niệm pháp lý dễ gây nhầm lẫn này để xác định đúng hướng đi cho mình.

• Hủy bỏ quyết định thu hồi đất: Đây là hành vi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành một quyết định mới nhằm chấm dứt hoàn toàn hiệu lực của quyết định thu hồi đất đã ban hành trước đó. Nguyên nhân của việc hủy bỏ là do quyết định cũ được xác định có sai phạm nghiêm trọng, trái với quy định của pháp luật.
• Thu hồi lại quyết định thu hồi đất: Đây là trường hợp cơ quan đã ban hành quyết định tự mình thu lại quyết định đó. Lý do thường là vì có những sai sót về mặt kỹ thuật, hành chính (ví dụ: lỗi đánh máy, sai số liệu không trọng yếu). Sau khi thu hồi lại, cơ quan này thường sẽ ban hành một quyết định khác để thay thế, điều chỉnh cho đúng.

Hiểu đúng bản chất sẽ giúp bạn biết mình cần yêu cầu cơ quan nhà nước thực hiện hành vi pháp lý nào cho phù hợp với tình huống của mình.

Các trường hợp hủy bỏ quyết định thu hồi đất theo quy định của pháp luật

Đây là nội dung cốt lõi, là cơ sở pháp lý để bạn xem xét, đối chiếu với trường hợp của mình. Một quyết định thu hồi đất có thể bị yêu cầu hủy bỏ nếu rơi vào một trong các trường hợp sau đây:

Quyết định thu hồi đất không đúng đối tượng

Pháp luật quy định rất rõ các trường hợp Nhà nước được phép thu hồi đất, chủ yếu tập trung tại Điều 61 và Điều 62 Luật Đất đai 2013, bao gồm:

• Thu hồi đất vì mục đích quốc phòng, an ninh.
• Thu hồi đất để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (ví dụ: xây dựng khu công nghiệp, công trình công cộng, khu đô thị mới…).

Nếu việc thu hồi đất của bạn không phục vụ cho các mục đích nêu trên mà vì một lý do khác, quyết định thu hồi đất đó có thể bị xem xét hủy bỏ vì không đúng đối tượng.

Quyết định thu hồi đất không đúng thẩm quyền

Thẩm quyền thu hồi đất được quy định chặt chẽ tại Điều 66 Luật Đất đai 2013, cụ thể:

• Ủy ban nhân dân (UBND) cấp tỉnh có thẩm quyền thu hồi đất đối với các đối tượng sau: tổ chức, cơ sở tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài có chức năng ngoại giao, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
• Ủy ban nhân dân (UBND) cấp huyện có thẩm quyền thu hồi đất đối với: hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư.

Ví dụ: Nếu một doanh nghiệp bị UBND cấp huyện ra quyết định thu hồi đất thì quyết định này là sai thẩm quyền và hoàn toàn có thể bị hủy bỏ.

Trình tự, thủ tục thu hồi đất có vi phạm nghiêm trọng

Quy trình thu hồi đất phải tuân thủ nghiêm ngặt các bước theo luật định, từ Điều 69 Luật Đất đai 2013. Bất kỳ sự thiếu sót hoặc sai phạm nghiêm trọng nào trong quy trình đều có thể là căn cứ để yêu cầu hủy quyết định.

Các vi phạm phổ biến có thể kể đến như:

• Không ban hành và gửi thông báo thu hồi đất đến từng người có đất bị thu hồi.
• Không tổ chức họp để lấy ý kiến của người dân về phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
• Không lập, thẩm định và công khai chi tiết phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
• Ban hành quyết định thu hồi đất khi chưa có kế hoạch sử dụng đất hàng năm của cấp huyện được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Nhận thấy quy trình thu hồi đất của gia đình mình có dấu hiệu vi phạm? Đây là một trong những căn cứ quan trọng để yêu cầu hủy bỏ quyết định. Để được phân tích sâu hơn về hồ sơ và đánh giá khả năng thành công, bạn có thể liên hệ với Luật sư Đinh Hương để được tư vấn pháp luật đất đai chuyên sâu.

0984 95 88 33

Nội dung của quyết định thu hồi đất trái pháp luật

Bản thân nội dung trong quyết định cũng phải chính xác và hợp pháp. Quyết định có thể bị hủy nếu có các sai sót nghiêm trọng về:

• Thông tin của người có đất thu hồi (sai tên, sai địa chỉ…).
• Thông tin về thửa đất (sai diện tích, vị trí, số tờ, số thửa, loại đất, nguồn gốc sử dụng đất…).
• Căn cứ pháp lý để ban hành quyết định không chính xác hoặc không còn hiệu lực.

Không có phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư hoặc phương án này trái luật

Một nguyên tắc bất di bất dịch là: Phải có phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phê duyệt trước khi có quyết định thu hồi đất. Việc ban hành quyết định thu hồi đất “trước”, phê duyệt phương án bồi thường “sau” là vi phạm nghiêm trọng về trình tự.

Ngoài ra, nếu phương án bồi thường đã được phê duyệt nhưng có nội dung trái luật, đây cũng là căn cứ để đấu tranh. Ví dụ:

• Áp sai giá đất bồi thường (thấp hơn giá đất cụ thể do UBND cấp tỉnh quyết định tại thời điểm thu hồi).
• Xác định sai loại đất để tính toán bồi thường (ví dụ: đất ở nhưng lại áp giá bồi thường của đất nông nghiệp).
• Không bố trí suất tái định cư cho các hộ gia đình đủ điều kiện theo quy định.

Có thể bạn quan tâm: Sau khi có thông báo thu hồi đất có được chuyển nhượng không?

Thẩm quyền hủy bỏ quyết định thu hồi đất

Khi đã xác định được quyết định thu hồi đất của mình có dấu hiệu trái luật, bạn cần biết phải gửi đơn yêu cầu đến đâu. Các cơ quan/cá nhân sau đây có thẩm quyền hủy bỏ quyết định thu hồi đất:

1. Cơ quan, người đã ra quyết định: Chủ tịch UBND cấp huyện hoặc cấp tỉnh có quyền tự mình hủy bỏ quyết định do chính mình đã ký ban hành khi phát hiện ra sai phạm.
2. Cơ quan cấp trên trực tiếp:
   • Chủ tịch UBND cấp tỉnh có quyền hủy bỏ quyết định thu hồi đất trái pháp luật của Chủ tịch UBND cấp huyện.
   • Thủ tướng Chính phủ có quyền hủy bỏ quyết định sai trái của Chủ tịch UBND cấp tỉnh.
3. Tòa án nhân dân có thẩm quyền: Đây là con đường pháp lý phổ biến và hiệu quả nhất mà người dân thường lựa chọn. Thông qua việc khởi kiện vụ án hành chính, Tòa án nhân dân cấp tỉnh hoặc Tòa án nhân dân cấp cao có thể ra một bản án, trong đó tuyên hủy quyết định thu hồi đất trái pháp luật.

Hướng dẫn chi tiết thủ tục yêu cầu hủy quyết định thu hồi đất

Có hai con đường pháp lý chính để bạn thực hiện quyền của mình: Khiếu nại hành chính hoặc Khởi kiện hành chính.

Cách 1: Khiếu nại hành chính

Đây là việc bạn gửi đơn đến chính cơ quan hành chính để yêu cầu họ xem xét lại quyết định của mình.

Bước 1: Nộp đơn khiếu nại (lần đầu)

Nơi gửi: Người đã ra quyết định thu hồi đất (Chủ tịch UBND cấp huyện/tỉnh).

Thời hiệu: 90 ngày kể từ ngày bạn nhận được quyết định thu hồi đất.

Bước 2: Giải quyết khiếu nại

Thời hạn giải quyết: Tối đa 30 ngày (vụ việc phức tạp có thể kéo dài đến 45 ngày). Cơ quan có thẩm quyền sẽ ra quyết định giải quyết khiếu nại.

Bước 3: Lựa chọn tiếp theo

Nếu bạn không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu, bạn có hai lựa chọn:

• Khiếu nại lần hai: Gửi đơn khiếu nại đến cấp trên trực tiếp của người đã giải quyết lần đầu (ví dụ: Chủ tịch UBND cấp tỉnh nếu người giải quyết lần đầu là Chủ tịch UBND cấp huyện).
• Khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án.

Cách 2: Khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án

Đây là việc bạn đưa vụ việc ra Tòa án để một cơ quan xét xử độc lập phán quyết về tính hợp pháp của quyết định thu hồi đất.

Bước 1: Chuẩn bị hồ sơ khởi kiện

• Đơn khởi kiện (theo mẫu của Tòa án).
• Bản sao Quyết định thu hồi đất.
• Bản sao Quyết định giải quyết khiếu nại (nếu bạn đã thực hiện khiếu nại).
• Bản sao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
• Bản sao CMND/CCCD/Hộ khẩu.
• Các tài liệu, chứng cứ khác chứng minh cho yêu cầu của bạn là có căn cứ (ví dụ: hình ảnh, văn bản trả lời của cơ quan chức năng…).

Bước 2: Nộp hồ sơ khởi kiện

• Nơi nộp: Tòa án nhân dân cấp tỉnh nơi có đất bị thu hồi.
• Thời hiệu khởi kiện: 01 năm kể từ ngày nhận được hoặc biết được quyết định thu hồi đất (nếu bạn khởi kiện ngay) hoặc 01 năm kể từ ngày nhận được quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu.

Bước 3: Tòa án thụ lý và xét xử

• Tòa án sẽ xem xét hồ sơ, nếu hợp lệ sẽ ra thông báo thụ lý vụ án và yêu cầu bạn nộp tạm ứng án phí.
• Vụ án sẽ được xét xử theo trình tự của Luật Tố tụng hành chính.

Lưu ý quan trọng:

• Nên chọn khiếu nại hay khởi kiện? Khiếu nại có thể nhanh hơn nhưng tính khách quan không cao bằng Tòa án. Khởi kiện ra Tòa án thường mang lại kết quả công bằng hơn nhưng quy trình phức tạp và kéo dài hơn.
• Tầm quan trọng của chứng cứ: Dù đi theo con đường nào, việc thu thập đầy đủ và sắp xếp các tài liệu, chứng cứ một cách khoa học là yếu tố quyết định đến sự thành công.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ pháp lý: Việc khởi kiện vụ án hành chính đòi hỏi sự chuẩn bị hồ sơ chặt chẽ và am hiểu sâu sắc về pháp luật tố tụng. Nếu bạn cảm thấy không chắc chắn, Luật sư Đinh Hương có nhiều năm kinh nghiệm trong việc đại diện cho người dân trong các vụ kiện hủy quyết định thu hồi đất, sẵn sàng hỗ trợ bạn trong suốt quá trình.

0984 95 88 33

Hậu quả pháp lý khi quyết định thu hồi đất bị hủy bỏ

Khi bạn thành công và quyết định thu hồi đất bị Tòa án tuyên hủy hoặc bị cơ quan hành chính hủy bỏ, các hậu quả pháp lý sau sẽ xảy ra:

• Quyết định thu hồi đất sẽ không còn hiệu lực pháp luật kể từ thời điểm nó được ban hành.
• Các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu: Cơ quan nhà nước phải trả lại nguyên trạng đất cho người sử dụng; người dân phải hoàn trả lại số tiền bồi thường, hỗ trợ đã nhận (nếu có).
• Bạn có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại (nếu có) do quyết định thu hồi đất trái pháp luật gây ra, ví dụ như thiệt hại về hoa màu, tài sản trên đất không thể thu hoạch do quyết định sai trái.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)