Có rất nhiều độc giả đã gửi cho tôi câu hỏi liên quan đến vấn đề hòa giải tranh chấp đất đai. Tôi, Luật sư Đinh Hương sẽ tổng hợp lại toàn bộ trong bài giải đáp dưới đây để quý độc giả tiện theo dõi và hiểu hơn về các vấn đề thường gặp phải.
Chào bạn. Câu trả lời là Có, bắt buộc.
Theo quy định của Luật Đất đai 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025), việc hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp là thủ tục bắt buộc đối với tất cả các loại tranh chấp đất đai trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền (như Tòa án hoặc UBND cấp có thẩm quyền) giải quyết.
Quy định này được nêu rõ tại Khoản 2, Điều 235 Luật Đất đai 2024:
“Trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai quy định tại Điều 236 của Luật này, các bên tranh chấp phải thực hiện hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp.”
Đây là một điểm mới quan trọng so với Luật Đất đai 2013.
Hiện tại (theo Luật 2013 và hướng dẫn), chỉ có “tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất” mới bắt buộc hòa giải tại xã. Các tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất (như tranh chấp về giao dịch, thừa kế, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất…) thì không bắt buộc phải qua thủ tục này.
Tuy nhiên, từ 01/01/2025, Luật Đất đai 2024 quy định thống nhất tất cả các tranh chấp đất đai (được định nghĩa là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất) đều phải qua thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã.
Chào bạn. Về câu hỏi “Hòa giải tranh chấp đất đai mấy lần?”, pháp luật hiện hành không quy định một con số cố định cho mọi trường hợp. Tôi xin phân tích cụ thể dựa trên quy định của Luật Đất đai 2013 và Nghị định 43/2014/NĐ-CP như sau:
1. Trường hợp các bên tranh chấp đều có mặt
Theo Điều 202 Luật Đất đai 2013, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải hoặc hòa giải ở cơ sở. Khi nhận được đơn yêu cầu, Chủ tịch UBND cấp xã có trách nhiệm tổ chức việc hòa giải.
Pháp luật hiện hành không giới hạn số lần hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã nếu các bên đều có mặt và thiện chí tham gia. Việc hòa giải có thể được tổ chức nhiều lần, miễn là trong thời hạn giải quyết (không quá 45 ngày kể từ ngày nhận đơn, luật mới là 30 ngày) và các bên vẫn mong muốn tiếp tục hòa giải để tìm tiếng nói chung.
Sau mỗi lần hòa giải, dù thành hay không thành, đều phải được lập thành biên bản.
2. Trường hợp có bên tranh chấp vắng mặt
Trường hợp này được quy định rõ tại Khoản 1, Điều 88 Nghị định 43/2014/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 01/2017/NĐ-CP và Nghị định 148/2020/NĐ-CP).
Như vậy, có thể hiểu nếu có một bên cố tình vắng mặt, UBND xã sẽ tổ chức (triệu tập) hòa giải tối đa 2 lần. Nếu sau lần triệu tập thứ hai mà bên đó vẫn vắng mặt, thủ tục hòa giải tại xã sẽ kết thúc và được coi là hòa giải không thành.
Tóm lại:
Khi có biên bản hòa giải không thành, bạn có quyền nộp đơn khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền hoặc yêu cầu UBND cấp có thẩm quyền giải quyết (tùy thuộc vào việc tranh chấp có giấy tờ hay không).
Chào bạn. Tôi, Luật sư Đinh Hương, xin giải đáp thắc mắc của bạn về thời hạn hòa giải tranh chấp đất đai tại Ủy ban nhân dân (UBND) cấp xã như sau:
Hiện nay, Luật Đất đai 2024 (sẽ có hiệu lực từ ngày 01/01/2025) đã có quy định mới về thời hạn này, rút ngắn hơn so với luật cũ.
1. Thời hạn hòa giải theo Luật Đất đai 2024 (Quy định mới)
Theo quy định tại khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024, việc hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã (nơi có đất tranh chấp) là thủ tục bắt buộc trước khi cơ quan nhà nước có thẩm quyền khác giải quyết.
Về thời gian, việc hòa giải này được thực hiện trong thời hạn không quá 30 ngày, kể từ ngày UBND cấp xã nhận được đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai.
Kết thúc hòa giải phải được lập thành biên bản có chữ ký của các bên và có xác nhận hòa giải thành hoặc hòa giải không thành của UBND cấp xã.
2. So sánh với Luật Đất đai 2013 (Quy định cũ)
Để bạn tiện so sánh, quy định trước đây tại Điều 202 Luật Đất đai 2013 quy định thời hạn cho thủ tục hòa giải này là không quá 45 ngày, kể từ ngày nhận được đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp đất đai.
Như vậy, Luật Đất đai 2024 đã rút ngắn thời hạn hòa giải tại xã từ 45 ngày xuống còn 30 ngày. Đây là thay đổi tích cực nhằm đẩy nhanh tiến độ giải quyết tranh chấp cho người dân.
Trường hợp hòa giải không thành tại UBND cấp xã, bạn có quyền nộp đơn khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để được giải quyết theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự.
Nếu bạn cần tư vấn chi tiết hơn về thủ tục hoặc hỗ trợ pháp lý trong quá trình giải quyết tranh chấp đất đai, bạn có thể liên hệ với tôi để được hỗ trợ kịp thời.
Chào bạn. Đây là tình huống pháp lý rất phổ biến. Khi hòa giải tranh chấp đất đai tại UBND cấp xã không thành, UBND cấp xã (nơi có đất tranh chấp) phải lập biên bản hòa giải không thành.
Biên bản này là căn cứ pháp lý quan trọng để bạn thực hiện các bước tiếp theo. Hướng xử lý cụ thể sẽ phụ thuộc vào việc các bên có giấy tờ về quyền sử dụng đất hay không, theo quy định của Luật Đất đai 2024.
Sau khi có biên bản hòa giải không thành, hướng xử lý được chia làm hai trường hợp:
1. Trường hợp tranh chấp mà các bên có giấy tờ pháp lý
Nếu tranh chấp đất đai mà bạn (hoặc một trong các bên) có Giấy chứng nhận (Sổ đỏ, Sổ hồng) hoặc có một trong các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai 2024, thì tranh chấp đó sẽ do Tòa án nhân dân giải quyết.
Về thẩm quyền, bạn cần nộp đơn khởi kiện đến Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có bất động sản (đất đai) đang tranh chấp.
2. Trường hợp tranh chấp mà các bên không có giấy tờ pháp lý
Nếu tranh chấp đất đai mà các bên đều không có Giấy chứng nhận hoặc không có các loại giấy tờ quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai 2024, bạn được lựa chọn một trong hai hình thức giải quyết sau đây:
Trên đây là một số câu hỏi mà tôi thường gặp khi tư vấn cho người dân. Nếu Quý độc giả có câu hỏi nào khác, vui lòng liên hệ với tôi để được tư vấn.
